De oorsprong van een materiaal is bepalend voor de circulariteit daarvan. Een geoogst materiaal dat wordt gerecycled en in dezelfde toepassing (of betere) terug kan komen heeft een gunstige circulariteitswaarde. Inmiddels is duidelijk dat geoogste grondstoffen een positievere impact maken op ons milieu dan de virgin, primitieve grondstoffen. (zie ook kader R-ladder van CBS)

De CO2-uitstoot is een duurzaamheidsgraadmeter voor het klimaatverdrag van de Verenigde Naties uit 1992, dat nog steeds wordt aangehouden. De concrete doelstelling: 95% minder CO2-uitstoot in 2050 ten opzichte van 1990. Daarmee benaderen we een opwarming van de aarde van gemiddeld  1,5 graden.

De bouwsector is verantwoordelijk voor 40% van de totale CO2-uitstoot.  Het is daarom van groot belang dat we de beschikbare materialen inzetten op de best mogelijke manier, waarbij de impact zo laag mogelijk is.

Een LCA-analyse geeft een breder beeld over de duurzaamheid van een materiaaltoepassing. Een LCA van een product is de basis voor de MPG (Milieu Prestatienorm Gebouwen). Deze is verplicht mee aan te leveren bij het aanvragen van omgevingsvergunningen bij woningen en kantoren > 100m².

Recyclebaarheid einde levensduur is essentieel in de bepaling van circulaire materialen. Alle parameters op het gebied van CO2 kunnen gunstig staan, maar als aan het einde van de levensduur een materiaal enkel gedowncycled kan worden, heeft dit de impact niet optimaal benut.

De R-ladder geeft inzicht in de trappen van duurzame waarde van grondstoffen en producten:

Naast de toepassing van een circulair materiaal of grondstof is de losmaakbaarheid een belangrijk aspect.[1]

Het verbindingstype bepaalt hoe gemakkelijk producten weer losgemaakt kunnen worden van elkaar. Traditioneel worden de dichtingen m.b.t. wind- en waterdichtheid gerealiseerd met natte materialen zoals kit en PUR welke niet los te nemen zijn zonder schade achter te laten. Klikverbindingen, ingeklemde verbindingen, magnetische verbindingen etc. zijn het meest makkelijk los te maken. De mate van ‘verbinden’ met oog op losmaken kan aangeduid worden in een score.

De toegankelijkheid van een verbinding is essentieel om demontage mogelijk te maken. De bouwvolgorde moet omgekeerd ook mogelijk zijn.

Doorkruisingen in een product maken demontage lastiger, omdat er teveel onderdelen in de weg kunnen zitten voordat iets losgemaakt kan worden.

Randopsluiting betekent het opsluiten van producten/modules. Dit mag niet of zo min mogelijk plaatsvinden. Een voorbeeld is het bouwen door te stapelen, of in de gevels van boven naar beneden te overlappen. Met deze bouwmethodiek wordt het bemoeilijkt om een individueel element uit te nemen in de gevel.

[1] Circular Buildings, Meetmethodiek losmaakbaarheid versie 2.0, Alba Concepts, DGBC, RVO, W/E Adviseurs, mei 2021

Circulariteit gaat samen met een langetermijnvisie en verbondenheid met een product. De overheid werkt met een UPV (uitgebreide producentenverantwoordelijkheid) die op termijn zomaar eens voor alle producten, dus ook voor de gevel, van toepassing kan gaan worden. Voor vlakglas is er al een aav (algemeen bindend verklaring) waarbij recycling van glas uit gebouwen verplicht is gemaakt. Circulair bouwen is niet enkel een materiaal toepassen, maar gaat met name over het beheren van de circulaire loops. De grote vraag is wie er verantwoordelijkheid neemt voor hergebruik, upgrading, refurbishment of recycling. Als deze processen in de initiële fase (ontwikkel- en ontwerpfase) niet zijn geborgd, staan we er over tientallen jaren hetzelfde voor als nu. Hergebruik is dan moeilijk omdat de maakbedrijven al lang geen bemoeienis meer hebben met de producten en er geen data beschikbaar is van de montagemethode. Evenzo ontbreekt er op dat moment data over welke grondstoffen er in de producten zijn ingesloten en aan welke prestaties het product moet voldoen. De Wet Kwaliteitsborging zal eveneens een belangrijke drijfveer worden voor verantwoordelijkheid op de lange termijn en zal daarmee als bijkomend voordeel hebben dat hergebruik beter wordt bevorderd tijdens de levensduur van bouwproducten.